“Trước cau, sau chuối” trong kiến trúc phong thủy nhà truyền thống

Làng quê xưa, trong khuôn viên mỗi ngôi nhà, dù là nhà xây bằng gạch, hay vách đất, phên tre, cha ông ta đều bố trí một khoảng sân rộng phía trước dùng để phơi thóc lúa, rơm rạ. Ở nơi mé sân thường thấy xuất hiện cây cau, hay một hàng cau được trồng thẳng tắp. Dưới gốc cau là cái chum, vại dùng để đựng nước mưa, cũng có khi dưới gốc cau còn trồng một vài dây trầu không. Ở phía sau nhà cũng có một khoảng trống để trồng mấy khóm chuối,...

Kiến trúc nhà xưa ở làng quê vùng Đồng bằng Bắc bộ thường là 3 gian 2 chái, hoặc 5 gian, cửa bức bàn, mái lợp rơm rạ, có điều kiện thì mới lợp ngói. Khung cảnh xưa tuy vậy mà tạo cảm giác dễ chịu, đẹp về không gian kiến trúc và người sống trong ngôi nhà thường thấy thoải mái, thoáng mát chứ không bí bức, oi nồng như những ngôi nhà xây tầng san sát tường gạch, bê tông như thời bây giờ.

Ngôi nhà cổ 5 gian, cửa bức bàn còn giữ nguyên vẹn đến ngày nay tại Quang Lãm, phường Phú Lãm, Hà Đông, Hà Nội. (ảnh: XT) 

Thực tế do hoàn cảnh, điều kiện sống và sinh hoạt, những ngôi nhà nay đã khác xưa. Nhưng nếu hiểu được ý nghĩa "trước cau, sau chuối" theo kinh nghiệm của cha ông, hẳn ngôi nhà của bạn dù chật hẹp hay rộng rãi vẫn sẽ tạo được thế huyền vũ (thế núi tựa) cho lưng nhà và minh đường (sân - khoảng trống) phía trước nhà, đem lại một không gian kiến trúc hài hòa, hợp phong thủy.

Ngôi nhà ngói 3 gian với hàng cau trước sân,vườn - minh đường. (Ảnh: XT)

Người xưa còn quan niệm, "lấy vợ hiền hòa, ở nhà hướng Nam". Thực tế hướng Nam, Đông Nam là hướng gió mát, hướng có ánh nắng buổi sớm mà không bị nắng gắt buổi chiều của hướng Tây và gió lạnh từ hướng Bắc. Bởi vậy kiến trúc nhà truyền thống nơi làng quê thường chọn hướng Nam, Đông Nam để tạo không gian sống thoáng mát, dễ chịu cho người cư ngụ.

Nếu nhà có khoảng trống (sân) phía trước và cả sân sau nữa thì mới thật là hoàn hảo. Trong phong thủy quan niệm, khoảng trống (sân) trước có tác dụng là vùng đệm để thanh lọc khí, đón khí tốt vào nhà; khoảng trống (vườn) phía sau thường nhỏ hẹp hơn phía trước, có tác dụng thanh lọc, giữ cho khí từ từ thoát ra, tránh tạo sự thoát khí đột biến, đồng thời chắn gió lạnh từ bên ngoài, giữ ấm cho ngôi nhà. Do vậy sân trước cần rộng rãi và thoáng, sân sau hẹp và tạo thế che chắn sẽ tốt hơn.